Cumartesi gece eşimle birlikte TV Kanallarını şöyle bir zaplıyorduk ki CNN TÜRK’te Deniz Bayramoğlu’nun sunduğu Gündem Özel programına rastladık. Konuklar benim de yakından ve ilgiyle takip ettiğim Eğitim bilimci-yazar Dr. Özgür Bolat, Eğitim ve Başarı programı yapımcısı Ece Karaboncuk, Eğitimci-Psikolog Prof. Dr Üstün Dökmen, Teknoloji Yazarı Serdar Kuzuloğlu ve Diyetisyen Özge Öçal‘dı. Programın konusu ise yeni nesil gençlik idi.
Sohbet elbetteki çok güzeldi ve çok önemli hususlar tartışılıyordu. Bir ara konu çocukların merak etme özelliğine geldi. Burada Özgür Bey çok güzel bir noktaya değindi; “çocuklara merak edecek bir orta sunmuyoruz, onlara sadece bilgi sunuyoruz” dedi. Önce tam olarak anlamadım, bilginin merakı nasıl yok edebilirdi? Ama devamında açıklayınca çok da doğru bir yere değindiğini anladım. Okullarda, eğitim sistemimizde çocuklara yaptığımız şey sürekli onlara bilgi vermek. Bilgiyi verirken de “aşağıdakilerden hangisidir?” ya da “değildir?” sorusu ile başlayan şıklı soruları kullanıyoruz ve o sorunun cevabını da şıkların içinde çocuğa sunuyoruz zaten. Yani çocuğun o sorunun cevabını merak edip araştırma gibi bir fırsatını çok da sunmuyoruz. Burada Özgür Beyi’in verdiği örneği kullanacağım; “Türkiye’nin Başkenti aşağıdakilerden hangisidir” diye bir test sorusu sorulduğunda aşağıda sunulan cevap şıklarıyla çocuğun o bilgiye direkt ulaşma imkanı veriyoruz. Şıkların içinde doğru cevap olan “Ankara” var. Peki neden Ankara başkent oldu?, nasıl başkent oldu? vb sorularını çok da tartışmadan, irdelemeden bu bilgiyi çocuğa direkt veriyoruz. Özgür Bey son olarak şunu söyledi; “Yani okullarda bilgi var ama fikir yok”!!!
Bunu dinleyince yaşadığım, daha doğrusu duyduğum bir olay geldi aklıma. Bir gün tanıdığım bir hocam ile konuşuyoruz, oğlunun okulda test çözümünde yaptığı bir olayı anlattı bana. Oğlu Türkçe testini sınıfta en hızlı şekilde çözüp öğretmenine teslim ediyor, tüm soruların cevapları doğru ancak testin son sorusunu hiç yapmamış.! Akşam annesi evde soruları kontrol ederken “neden bu soruyu yapmadın” diye soruyor. Oğlunun cevabı ise çok net; “Anne yapacaktım ama hiç şık yoktu” !!! Evet, gerçekten de sorunun şıkları yokmuş, çünkü testin son sorusunda öğrencilere bir paragraf verilmiş ve bu paragraftan anladığınızı birkaç cümle ile anlatın denmiş.
Bu örnek olay da aslında Özgür Bey’in dediklerini doğrular mahiyette.
Çocukların aslında merak kapasitesi oldukça yüksek. Gün içinde sordukları sorulardan bunu anlayabilirsiniz. Eğer çocuk bu soruların yok edildiği, soru sorma davranışının bastırıldığı bir ortamda büyüyorsa bu merak potansiyeli gittikçe azalmaya başlıyor ve sadece kendisine verilen bilgileri kullanmaya başlayan, çok da sorgulamayan, yeni fikirler üretmeyen bir birey olma yolunda ilerliyor.
Okullarda beyin fırtınalarının yapılması, yeni fikirlerin tartışılması ve üretilmesi çok önemli. Ama sınav sistemine dayalı bir eğitim sisteminde de çocuklarımıza yüklenen tek misyon “çok soru çözmesi” oluyor. Soru sormak arkana plana atılıyor.
Geçtiğimiz haftasonu çocuklarla yaptığımız Sifigu İnovasyon Atölyesinde kolonya üretimini konuşmaya çalıştık ve mini bir beyin fırtınası yapmaya çalıştık. Kolonya ile ilgili çocuklardan nasıl fikirler geleceğini merak ediyordum. Öncelikle beyin fırtınası yapmaya çalışırken çocukları bir masa başında düşünmeye ve fikir üretmeye yönlendirmek hem çok zor hem de çok kolay. İlginç fikirler çıktı beyin fırtınasından. Kolonyadan yakıt üretme fikrini sunan da vardı, kolonyanın üretim hattını yeniden tasarlayan ve çizen çocuk da. Yani yeter ki onlara bu tartışma ve düşünme ortamını sunalım.
Çocukların merak duygusunu geliştirmek için;
*Sorularını yok soymamak veya geçiştirmemek gerekiyor. Dikkatlice dinleyip, cevaplandırmaya çalışmak çok önemli.
*Cevapları bulmaları için araştırmaya yönlendirmeliyiz. Bu araştırmayı birlikte yapmalı, birlikte öğrenmeliyiz.
*Fikir üretme ortamları yaratmalı, beyin fırtınaları gerçekleştirmeliyiz. Bunu evde aile içinde de yapabiliriz.
*Gözlem ve keşif yapmalarına fırsat vermeliyiz, onları yönlendirmeliyiz.
