Bir süredir çocuklarda finansal becerilerin kazanımı ile ilgili araştırmalar yapıyordum. Bazı kaynaklardan elde edindiğim bilgileri sizlerle paylaşmak istedim. Finansal becerinin sadece para biriktirmekten ibaret olmadığını da birkez daha anlamış oldum. Finansal becerileri çocuklarımıza küçük yaşlardan itibaren kazandırmak, onların ileride para konusunda kendi kararlarını verirken daha doğru davranışlarda bulunmasına destek sağlayacaktır.
Çocuklarda Finansal Becerilerin kazandırılması İle İlgili Önemli Tüyolar
Çocuklara Düzenli Harçlık Verilmelidir: Para yönetimini öğretmenin en temel yollarından biri de harçlık vermektir. Okul öncesi verilmeye başlanan harçlıklarla çocuğun para harcama konusunda önemli deneyimler kazanmasına destek sağlamak mümkündür. 7 yaşından itibaren harçlık verilmesi önerilir. Yaş büyüdükçe harçlık miktarı arttırılmalı ve asla cezalandırma ve ödüllendirme yönteminde harçlık olayı kullanılmamalıdır. Harçlıkların Miktar artışları çocuğun yaşıyla orantılı olmalı, ihtiyaçlarına göre belirlenmeli ve komşuların verdiği miktara göre değil ailenin ekonomik durumuna göre belirlenmelidir.
Çocuk, harçlık alarak;
- Matematiği
- Harcamalarını planlamayı,
- Doğru satın alma kararları vermeyi,
- Satın alacaklarını tam değeriyle elde etmeyi,
- Sınırlı kaynaklarını yerinde kullanmayı,
- Tasarruf yapmayı
Öğrenecektir.
Harçlıklarını Planlayarak Harcamaları Öğretilmelidir: Harçlık vermeye başlandığında çocukların rahatlıkla sorumluluk alabilmeleri için ne çeşit harcamalar yapacaklarına karar verilmeli; bu harcamalar çocuklarla karşılıklı konuşulmalı; paralarını nasıl kullandıklarını hesaplamaları istenmelidir. Fakat plan yapmada çocuklara yardımcı olurken, harçlıkla ne yapmaları gerektiği konusunda zorlayıcı olunmamalı ve çocuğun satın alma kararları sorgulanmamalıdır. Paranın daha verimli şekilde nasıl yönetileceğine yardım eden tavsiyeler verilmelidir. 15-16 yaşlarına geldiklerinde, giysi, CD, sosyal aktiviteler ve diğer ihtiyaçlara harcama yapmaları için çocukların kullanabilecekleri kendilerine ait bir bütçe geliştirmelerine yardım edilmelidir.
Harcamalarını sınırlamamalı ve çocukları bıktıran çok uzun süreli tasarruf amaçları belirlememelidir. Bıkkınlık oluştuğunda çocuk tüm öğrendiklerini uygulamaktan vazgeçecektir.
Harcama Listesi Yapmaları Öğretilmelidir : Paranın harcanmasında paranın nereden geldiği ve nereye gittiği konusunda çocuk bilinçli olmalıdır. Bunun için harcamalarını bir yere yazılı olarak kaydetmeleri konusunda teşvik edilmelidir. Bu şekilde çocuk, en çok nereye harcadığını, nereden kısarsa çok istediği oyuncağı en kısa zamanda alabileceğini kendi gözleri ile görecektir. Harcama planını kendi belirleyecektir. Çocuklar 13-14 yaşlarına geldiklerinde, bağımsızlık için onları hazırlamak amacıyla harçlıkları ve sorumlulukları arttırılmalıdır. 15-16 yaşlarındaki ergenlerin kendi kıyafetlerinin gideri de bütçeye eklenmelidir Çünkü ergenler bu yaşlarda, giysi gibi daha büyük harcamalar için yeterli bütçeyi yapma sorumluluğunu alabilirler. Alışveriş zamanı geldiğinde veya bir çift çoraba ihtiyaç duyulduğunda bu paranın tutarı harçlıklarından ödenebilir. Burada amaç ergenlerin harcamaları ve tasarrufları arasında seçim yapmalarını sağlamaktır
Harçlık Dışında ek Para Kazanma Yolları Geliştirmek : Yaşlarına uygun olarak planlanan faaliyetlere çocuklara ek para kazandırma yolları sunulabilir. Ailenin arabasının yıkanmasına yardım etmek 3 TL, evde annenin ev işlerine yardım etmek 5 TL gibi. Ancak buradaki önemli husus ise çocuklar, günlük ev işlerini yapmanın aile üyeliğinin bir parçası olduğunu anlamalıdırlar. Sağlıklı ailelerde bütün üyeler evde işlere katkıda bulunurlar ve tüm katkılar değerlidir. Bu nedenle yetişkinler, ailenin günlük işlerini yaptığı için çocuklarına ödeme yapmamalıdırlar. Örneğin harçlık ödemeleri çocuğun dişlerini fırçalaması, yatağını yapması, odasını temizlemesi veya çöpü dökmesi gibi görevleri üzerine yapılandırılmamalıdır. Bunlar, normal ev halkı sorumluluklarının bir parçası olmalıdır. Ama bunun dışında çalışmanın ve üretmenin değerini onlara öğretmek gerekir. Bu nedenle çocuğun ek para kazanmasına izin verecek düzenli bir iş sağlanabilir; bahçeyi yapraklardan temizlemek, pencereleri silmek, çimleri kesmek, araba yıkamak sorumluluğu almak gibi. Bu, onların temel harçlıklarına ilave para sağlayan bir yoldur. Çocukların yaşı büyüdükçe onların iş deneyimi kazanmalarına destek verilebilir. Komşunun köpeğini yürüyüşe çıkarmak, bakkalda birkaç saat çalışmak, bir lokantada çalışmak gibi. Bu şekilde ek para kazanma yollarını da öğreneceklerdir.
Belli Şartlar Dahilinde Borç Para Vermek: Bazen verilen harçlık miktarı yeterli olmayacak ve çocuğunuz sizden bir sonraki harçlık tutarından avans isteyecektir. Bunu çok fazla uygulamak, çocuğun parasını tutumlu harcamasını öğrenmesi konusunda dezavantaj yaratabilir. Ama belirli aralıklara borç vermek, çocuklarda kredi, borç ve geri ödeme konularında farkındalık kazanmasını sağlayacaktır. Burada dengeyi sağlamak önemlidir.
Çocuklarla Para Hakkında Konuşmak: Çocuklarla parayı konuşmak, onların kontrollü bir ortamda hata yapmalarına olanak sağlayacaktır. Hataların kontrollü bir ortamda yapılması çok daha iyidir. Evde para konusunda alınan bazı kararlarda çocukları da dahil etmek gerekir ama fazla stresli durumlardan da onları uzak tutun. Evde çocuklarınızın yanında hiç para konuşmamak, onlarda paranın değersiz ya da bir tabu olduğu mesajını verdir. Çok fazla parayı konuşmak ise paranın çocukta takıntı haline gelmesine neden olabilir. Paranın çocuklarla konuşulmasında dengeli olmakta fayda var.
Çocuğun Para Konusunda Mükemmel Olmasını Beklememek: Çocuk hata yaparak öğrenecektir. Daha ilk günden finansal beceri konusunda ondan mükemmel işler beklemek doğru değildir. Hata yaptıklarında onlara doğru yolu göstermek ve uygun tavsiyeler vermek gerekir. Çocukların gözünü para konusunda korkutmamak gerekir.
Yararlanılan Kaynaklar
www.paradurumu.tv
Ersoy, Seher “Çocuklara Para Yönetimini Öğretmede Ebeveyn Rehberliği” SAÜ Eğitim Fakültesi
